Kortizol, adrenal korteksdə istehsal olunan bir hormondur. Bədəni stresdən qoruyur, qan təzyiqi səviyyələrini tənzimləyir və zülal, yağ və karbohidrat mübadiləsində iştirak edir.

Kortizol ifrazı beynin aşağı hissəsində yerləşən kiçik bir vəzi olan hipofiz vəzində istehsal olunan adrenokortikotropik hormon (ACTH) tərəfindən tənzimlənir. ACTH və kortizolun qandakı konsentrasiyaları əks əlaqə metodu ilə tənzimlənir. Kortizol konsentrasiyasında azalma ACTH istehsalını artırır, nəticədə bu hormonun istehsalı normallaşana qədər stimullaşdırılır. Qanda kortizol konsentrasiyasının artması, əksinə, ACTH istehsalının azalmasına səbəb olur.

Bu səbəbdən, kortizolun qandakı konsentrasiyası artması və ya azalması, böyrəküstü vəzlərdəki hər iki hormonun-kortizolun və hipofizdəki ACTH-nin sərbəst buraxılması ilə əlaqəlidir .

Kortizol istehsalındakı azalma spesifik olmayan simptomlarla müşayiət edilə bilər: kilo itkisi, halsızlıq, yorğunluq, qan təzyiqi azalması və qarın ağrısı. Kortizol istehsalının azaldılması və ağır stresin birləşməsi ilə bəzən təcili tibbi yardım tələb edən adrenal infarkt inkişaf edir.

Həddindən artıq kortizol yüksək qan təzyiqi və şəkər səviyyəsinə, piylənməyə, dərinin incəlməsinə və qarın tərəflərindəki bənövşəyi ləkələrə səbəb olur.

  • Analiz dirsək venasından götürülmüş qan nümunəsində yoxlanılır.
  • Analizdən 48 saat öncə estrogen və androgen qəbulu dayandırılmalıdır. (müalicə həkimi ilə məsləhət olunmalıdır)
  • Analzidən 24 saat öncə  fiziki və emosional gərginlik olmamalıdır.
  • Analiz saat 10:00 a kimi verilməlidir.
  • Kuşinq sindromu və/ və ya xəstəliyinə şübhə olduqda
  • Yüksək arterial təzyiqi normallaşdırmaq mümlün olmadıqda
  • Addison xəstəliyi və Kuşinq sindrom/xəstəliyindən müalicə olunduqda

Kortizol səviyyəsinin yüksəlməsi

  • Kuşinq xəstəliyi
  • Kuşinq sindromu
  • Piylənmə
  • Hipertireoz

 

Kortizol səviyyəsinin azalması

  • Addison xəstəliyi
  • Autoimmun xəstəliklər
  • Vərəm
  • Böyrəküstü vəzilərin zədələnməsi